Door de hoge woningnood in ons land zitten deze mensen klem. In Amsterdam komen er elke week 24 van deze daklozen bij. RTL Nieuws sprak 10 gemeenten waaronder Rotterdam, Tilburg en Enschede. Zij herkennen het probleem maar kunnen niet zeggen hoe groot deze groep is in hun gemeente.

Ze hoppen van plek naar plek, slapen op banken, campings of zelfs in een daklozenopvang. Het gaat om een groep mensen die steeds groter wordt en steeds langer vastzit in de problemen. “Vaak zie je dat wanneer mensen op straat belanden ze eerst nog een baan en een sociaal leven hebben. Als de situatie langer duurt, verliezen ze dat”, zegt Marit Postma van De Regenboog Groep in Amsterdam. “Ook neemt de kans op psychische problemen toe.”

Geen cijfers

Om hoeveel mensen het gaat is niet precies bekend, omdat een deel van de economisch daklozen zich niet meldt bij een instantie. “Zij kunnen zich vaak niet inschrijven, omdat de persoon bij wie ze verblijven daardoor in de problemen kan komen of omdat ze ergens wonen waar je niet màg wonen”, zegt Jeroen van der Velden van kennisinstituut Platform31, dat onderzoek doet naar deze groep.

Opvangplekken zien een toename

De Federatie Opvang, de branchevereniging voor opvangplekken in Nederland, ziet die toename ook onder hun leden. “Als u cijfers vraagt kunnen we precieze cijfers nooit noemen. Maar wat wij wél zien, is, en dat krijg ik ook terug van mijn instellingen, het aantal mensen dat dakloos wordt omdat ze niet meer kunnen betalen of een nieuw huis vinden dat betaalbaar is. Dat aantal neemt zeker toe.”

In het onderzoek van Platform31 wordt geschat dat er tussen de 55.000 en 80.000 mensen tijdelijk op een camping of vakantiepark ergens in Nederland wonen.

Gemeenten herkennen het probleem

RTL Nieuws benaderde een tiental gemeenten. Een meerderheid daarvan herkent deze groep, maar geen enkele gemeenten kan ons vertellen om hoeveel mensen het precies gaat. Wel is het duidelijk dat het allang geen Randstedelijk probleem meer is; ook gemeenten in Brabant of Oost-Nederland hebben ermee te maken.

Steeds meer vormen van dakloos-zijn

Onderzoeker Jeroen van der Velden van Platform31 vertelt dat het vaak gaat om jongeren, mensen in een scheiding, arbeidsmigranten en zelfs jongeren die gaan studeren. “Wij noemen dit spoedzoekers, omdat zij allemaal op korte termijn een huis zoeken. Door de krapte op de woningmarkt is een woning vinden heel moeilijk, zo niet onmogelijk.”

Volgens hem hebben de meesten een laag inkomen en komen ze in aanmerking voor een sociale huurwoning, maar daarvoor zijn de wachtlijsten te lang. “Ze zijn dan genoodzaakt op zoek te gaan naar een alternatief. Ze zwerven van bank naar bank of gaan bijvoorbeeld op een vakantiepark wonen. Soms lukt dit ook niet en dan belanden ze op straat”, zegt Van der Velden.

“Er heerst er ook een gevoel van schaamte”, vertelt de onderzoeker. Mensen om wie het gaat, vragen zich volgens hem af: “Ik studeer of heb een baan. Waar moet ik dan aankloppen?”

Wonen is een grondrecht en een mensenrecht

Volgens onze Grondwet heeft iedereen in Nederland recht op behoorlijke huisvesting. Dit wordt ook wel het recht op wonen genoemd, aldus een woordvoerder van het College voor de Rechten van de Mens. “Het recht op behoorlijke huisvesting betekent in de kern dat je recht hebt op een plek waar je vredig, veilig en waardig kunt leven.”

Dat betekent niet dat de overheid meteen allemaal huizen moet gaan bouwen, maar zij moet wel proberen te zorgen voor een betaalbare en passende woonruimte voor iedereen.

Woningen bouwen

Minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren erkent dat het voor spoedzoekers lastig kan zijn om snel woonruimte te vinden. “In bepaalde situaties is allereerst woonruimte van belang, om van daaruit het leven weer op orde te krijgen. Daarom wordt er gewerkt aan het bouwen van meer woningen. Het doel is er elk jaar 75.000 bij te bouwen.”

Dat wordt nog niet gehaald, in 2017 kwamen er 63.000 woningen bij en in 2018 66.000. Vorig jaar werden volgens het CBS 7570 gebouwen getransformeerd tot woning.

Tegengaan huisjesmelkers

Ook wil de minister flexwonen makkelijk maken door bijvoorbeeld meer prefabwoningen te bouwen. Daarnaast mogen gemeenten langer afwijken van bestemmingsplannen voor bepaalde gebieden. In de woonakkoorden die minister Ollongren sluit, zitten ook afspraken over bestrijding van illegale bewoning op vakantieparken, tegengaan van huisjesmelkers en het opsplitsen van woningen.

Hoewel die maatregelen begrijpelijk zijn, zorgt dat wel voor extra problemen voor mensen die snel een huis nodig hebben, stelt Platform 31. Want er komen hierdoor steeds minder snelle mogelijkheden voor mensen om even tijdelijk een woning te regelen voor zichzelf.

Ruimere Woningwet

De wet- en regelgeving pakt nu negatief uit voor economisch daklozen. Dat zegt een woordvoerder van het College voor de Rechten van de Mens. Doordat ze als zelfredzaam worden gezien, omdat ze geen verslavingsproblematiek of psychische problemen hebben, komen ze niet in aanmerking voor opvang. Ook kunnen ze vaak niet terecht bij familie en vrienden, doordat samenwonen kan betekenen dat er wordt gekort op toeslagen en uitkeringen.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten wil hiervoor meer ruimte in de Woningwet. “De Woningwet bindt gemeenten nu aan handen en voeten.” Zo bepaalt de wet nu wie met urgentie een sociale huurwoning krijgt en wie niet. “Als een gemeente meer vrijheid krijgt, kun je soepeler omgaan in het toewijzen van een sociale huurwoning”, zegt woordvoerder Esther Verhoeff.